Panik bozukluk olarak ilk defa DSM III (1980) , daha sonra da. DSM IV’ te kaygı bozuklukları bölümünde panik atak ve agorafobi tanımlandıktan sonra yer almaktadır. Çünkü panik bozukluğun içinde yer alan panik atak bir çok hastalıkta ( depresyon, madde kötüye kullanım vb) da görülmektedir. Panik bozukluğu anlamak için Panik Atağın ne olduğuna bakmamız gerekmektedir. Panik atak, aniden ortaya çıkan, bedensel ve bilişsel semptomlarla kendini gösteren ani bir yoğun korku ya da kaygı duyma dönemidir. Semptomları aşağıda yer almaktadır
I. Panik Atağın Semptomları
Aşağıda yer alan 4 veya daha fazla belirtinin 10 dakika içinde ayrı bir yoğun korku ya da rahatsızlık durumuyla olmasıdır.
Panik Atak Fiziksel Semptomları
1. Çarpıntı, kalp atımlarını duyumsama ya da kalp hızında artma
2. Terleme
3. Titreme yada sarsılma
4. Nefes darlığı ya da boğuluyormuş gibi olma duyumları
5. Soluğun kesilmesi
6. Göğüs ağrısı ya da göğüste sıkışma
7. Bulantı ya da karın ağrısı
8. Baş dönmesi, sersemlik hissi, düşecekmiş ya da bayılacakmış gibi olma
9. Parasteziler (uyuşma ya da karıncalanma durumları)
10. Üşüme, ürperme ya da ateş basmaları
Bilişsel Semptomları
1. Denetimini yitireceği ya da çıldıracağı korkusu
2. Gerçek dışılık duyguları ya da benliğinden ayrılmış olma (derealization-depersonalization)
3. Ölüm korkusu
Tipik panik atak 5-10 dakika, ender 20-30 dakika sürmektedir. . Sıklık ve şiddetti değişkendir. Örneğin haftada 1 -2 kere ayda 1 kere şeklinde olabilmektedir
Panik atakta yer alan ani korkuda her hangi bir uyarılma ve tehlike işareti yoktur; ama bireyde delireceğim, kontrolü kaybedeceğim hissi uyandırmaktadır. Bu durumda korkuyu stres durumundaki korkudan daha yoğun yaşanmasına sebep olmaktadır .
Ayrıca panik atak’ın türleri bulunmaktadır.
II. Panik Atak Türleri DSM IV
Panik atağın üç türü bulunmaktadır
1) Duruma bağlı – ipuçlu: Hep bir durum karşısında ortaya çıkar. Örneğin; hep yılan ördüğümde
2) Beklenilmeyen – ipuçsuz : Aniden ortaya çıkan Örneğin; uykuda aniden. Genelde panik bozuklukta görülen tür budur.
3) Duruma bağlı – eğimli: Belli başlı durumlarda ama her zaman o uyarıcı ile değil Örn: Araba kullanırken bazen
Panik atağı herkes geçirebilmektedir. Kısacası 1 defa panik atak yaşamak panik bozukluğa sahip olmak anlamına gelmemektedir. Panik atağa sahip bireylerle panik bozukluğa sahip bireylerin profilleri aynı olmasına rağmen panik bozuklukta semptomlar daha ciddi, yoğun ve sıklıkla yaşandığı dile getirilmektedir (Mcnally, Hornis & O’Donnel, 1995)
III. Panik Bozukluğun Tanımı ve Semptomları
– En az iki kere beklenmedik bir anda ve yerde ortaya çıkan “panik atağı” olarak adlandırılan yaşantıların olması
– Ataklardan en az birinin 1 ay süreyle başka atakların olacağına dair sürekli bir kaygı, atağın yol açabilecekleri ya da sonuçları (kontrolü kaybetme, çıldırma, davranış değişikliği (kaçma, acile gitme)
– Panik atakları bir maddenin (örneğin kötüye kullanılabilen bir ilaç, tedavi için kullanılan bir ilaç) ya da genel bir tıbbi durumun doğrudan fizyolojik etkilerine bağlı değildir.
– Panik atakları, sosyal fobi, özgül fobi, obsesif kompulsif bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu ya da ayrılma anksiyetesi bozukluğu gibi başka bir mental bozuklukla daha iyi açıklanamaz
Agorafobinin eklenmesi ya da eklenmemesi de panik bozukluğunun çeşidini ve kompleksini oluşturmaktadır
IV. Panik Bozukluk Türleri
Panik Bozukluk iki türü bulunmaktadır.
1) Agorafobi ile birlikte Panik Bozukluğu
2) Agorafobi olmadan Panik Bozukluğu
V. Agorafobi Tanımı ve Semptomları
Panik atağın veya panik benzeri semptomların ortaya çıkması durumunda yardımın hemen gelmeyeceği ya da kaçmanın güç olduğu durumlara karşı duyulan korkudur. Bu korkular özel yerlerde (evde, arabada,kalabalıkta) olabilmektedir. Kişi bu durumlardan kaçınma, katlanma, birinin yardımına gereksinim duymaktadır Agorafobili panik bozuklukta panik atağa verilen davranış tepkisi de kaçınma ve katlanma vb şekildedir ve birey bunu çok yoğun ve sık yaşar.Cox, Endler ve Swinson (1995)agorafobili panik bozukluluktaki kaçınmayı dört düzeyde (yok,az orta,çok yoğun) ele almış ve karşılaştırmıştır.Yaş,medeni hal, cinsiyet bakımından dört düzey arasında bir fark bulunamamıştır. Fakat agorafobisi olmayan Panik bozukluğuna sahip bireylerin yüksek eğitimli olduğunu bulurken ciddi agorafobili Panik bozukluluğuna sahip bireylerin eğitim seviyesini çok düşük bulmuştur.
VI. Agorafobi ile seyreden Panik Bozuklukta kişinin bulunmaktan kaçındığı durumlar
Araba kullanma ve yolculuk yapma, alışveriş merkezleri, kalabalık yerler, toplu ulaşım araçları, uçak, gemi, tren, metro, evde tek başına olma, evden uzakta olma, sinemalar, tiyatrolar, toplantı salonları, toplantılar, asansörler, yürüyen merdivenler, yeni yerler.
VII. Agorafobi Panik Bozukluk Olmadan
Panik benzeri semptomlar ortaya çıkacağı korkusuyla agorafobinin varlığı olmasına rağmen Panik bozukluğun tanı ölçütlerin karşılamadığında panik bozukluğu olmadan panik bozukluk denilmektedir. Madde ve genel tıbbi durumun doğrudan fizyolojik etkisinden kaynaklanmamaktadır. Genel tıbbi bir durum varsa bile panik benzer semptom çıkacak korkusu genel bu duruma eşlik eden korkudan fazla olduğu ifade edilmektedir (DSM IV TR, 2000).
VIII. Panik Bozukluğu Yaygınlığı
Panik bozukluğunun 15-19 ve 25 -30 yaş olmak üzere iki başlama yaş aralığı olduğu ifade edilmektedir(Ballenger & Fyer, 1996). ABD yapılan NCS çalışmasına göre, yaşam boyu yaygınlığının % 3.5 dur. 1 yıllık süre boyunca yaygınlığı ise 2.3% . Kadınlarda erkeklere göre iki kat daha fazla görülmektedir. ICD 10 kriterlerine göre yapılan 4 kıta (15 ülkede) yapılan çalışmada 1.5 % erkek – % 2.8 kadın da yaygınlığı bulunmuştur (Gater ve ark., 1998). Ayrıca yaygınlığın, durumun, cinsiyet dağılımının ve başlama yaşının genel olarak dünyada aynı olduğu ifade edilmiştir (Weissman, 1997).
IX. Panik Bozukluğu Komorbiditesi
Panik Bozukluğu sıklıkla, agorafobi, özgül fobi, sosyal fobi ve genel kaygı bozukluğunla beraber görülebilmektedir Panik bozukluğuna sahip bireyin yaşamının bir döneminde depresyon geçirebildiği ifade edilmektedir.
X. Panik Bozukluğuna Sebep Olan Etmenler
Panik Bozuklukta Genetik ve Ailesel Nedenler
Panik bozukluğun nesiller boyunca gözlemlenen bir rahatsızlık. Bir çok aile araştırması kaygının genetik temelleri üzerine önerilerde bulunmasına rağmen henüz Panik Bozukluğun’un (PB) gerçekten genetik temeli olduğu kanıtlanamamıştır. MCnally (1994) PB henüz genetik temelli kanıtlanamamasına rağmen anksiyete karşı duyarlılığın genetik temeli olduğunu ifade etmiştir. Krystal Niehof ve Deutsh ark.(1996) PB genetik ve biyolojik temelini kontrol grubu kullanarak araştırmışlar. Panik olan hastaların kontrol grubuna göre ailelerinde panik atak yaşamasalar bile karbondioksitte karşı daha duyarlı olduğunu bulmuşlar. Zvolensky ve Raulin, 1998 ailesinde panik hastası geçmişi olan ve olmaya panik astalarla yapyığı çalışma da ailesinde panik bozukluk geçmişi olan (N:=31)kişinin ailesinde panik bozukluk geçmişi olmayan ( N=40 ) sağlık durumları üzerinde daha az kontrol sahibi olduklarını ve vücut duyumlarından ve beklenmedik panik ataklardan daha çok korktukları tespit edilmiştir.
XI. Panik Bozuklukta Risk Faktörler
Kimler paniğe daha yatkın?
1. Birinci derece akrabalarında panik ya da başka anksiyete bozukluğu olanlar
2. Sıkıntılı, telaşlı, aceleci, mükemmeliyetçi insanlar
3. Düşünce ve duygularını yeterince dışarıya yansıtmayan insanlar
4. Alkol ya da başka bağımlılık yapabilen maddelere yatkınlık ve bağımlılık
5. Geçmişinde panik atak, diğer anksiyete bozukluklarından bir rahatsızlık ya da depresyon geçirmiş olmak
6. Sürekli baskı altında olmak
7. Sosyal fobik, kaçıngan kişilik yapıları
8. Sürekli “verici” davranma, hayır diyememe
9. Öfke ve kızgınlığını dışarı yansıtmayan insanlar
10. Dürtüleri sürekli bastıran insanlar
11. Aşırı hırslı, sürekli başarı ile beslenen, başarısızlıklarda kendini suçlayan yapı.
