Öğrenci: Kâğıtlar dağıtılırken kalbim yerinden çıkacak gibi attı, kitapçığı açarken kalp atışım hızlandı, başım dönmeye, hatta midem bulanmaya başladı. Sorulara zar zor baktım ama elimin titremesinden kalemi tutamıyordum. Matematik bölümündeki ilk soruyu zar zor okudum, yapamadım ve atladım. Tamam, yok bir şey ikinciyi oku dedim ama onu da yapamadım. Kalbim atmaya gözlerim kararmaya başladı üçüncüyü okumakta zorlandım. Aman Allah’ım hiçbir soruyu yapamayacağım bittim.
Öğrenci: Kaç aydır günde yedi saat çalışıyorum, ama bir türlü istediğim nete ulaşamıyorum. Boşa gidecek çalışmalarım. Ailem o kadar para ve emek sarf etti ve benden iyi bir fakülteyi ve bölümü kazanmamı bekliyorlar. Ya kazanamazsam rezil olacağım onlara. Onların karşısına az puanla çıkamam. Emeklerim ziyan olacak. O kadar az puan almak yerine ölsem daha iyi.
Anne: Ya oğlum sınavı kazanamazsa biz ne yaparız, ne mesleği edinir çocuğum?
Baba: Kızım tıp kazanmalı, iyi para kazanmalı, bu kadar emeğimiz boşa gitmesin
Öğretmenler: O kadar çalıştık en az 480 yapmalısın. Sen dereceye girecek gençsin. Hem okulumuz veya dershanemiz senden derece bekliyor
Yukarıda ifadeler birçok öğrencinin, velinin ve hatta öğretmenlerin yaşadığı sınav kaygısı ifadeleridir. Öğrencinin dışında veli ve öğretmende diyorum. Çünkü en az öğrenciler kadar veliler ve öğretmenlerde sınav kaygısını yaşamakta ve yaşatmaktadır. Sınav kaygısını anlamak için ilk önce kaygının ne demek olduğunu bilmemiz gerekmektedir.
Kaygı Nedir?
Kaygı, stres verici durumlarla karşılaştığımızda hepimizin belli ölçülerde yaşadığı uyarılmışlık halidir. Kaygı korku duygusuna benzemesine rağmen, kaynağının belirsizliği ile korkudan farklılaşmaktadır. Kaygı, belirli sınırlar içinde kalmak koşuluyla evrensel ve normal bir duygu olarak kabul edilmekte ve yaşamımız için gerekmektedir. Birey kaygısının şiddetine ve süresine göre ya yaşadığı stresle sağlıklı yollarla başa çıkmakta ya da başa çıkamayarak sorun yaşamaktadır.
Bireyin yaşadığı kaygının anormal olup olmadığını nasıl anlarız?
Anormal düzeyde yaşanan kaygıda; kaygının şiddeti ve süresi tehlike olasılığı ile ya da yaşanan çatışmanın içeriği ve yoğunluğu ile orantılı değildir. Ayrıca kaygı çatışma yaşanmadan veya bir tehlike algılanmadan ortaya çıkmaktadır.
Normal düzeydeki bir kaygıda, kaygı bireyde istek uyandırmakta, kararalar aldırtmakta, bireyin aldığı kararlar doğrultusunda enerji üretmesine ve bu enerjiyi kullanarak performansını artırmaktadır.
Sınav Kaygısı
Sınav kaygısı, kişinin sınav sonucunda elde edeceği akademik başarısızlığı genelleyerek bunun kişiliğinin başarısızlığı olarak algılamasından kaynaklanan, dolayısıyla öğrenilen bilginin sınav sırasında etkili biçimde kullanılmasına engel olan yoğun kaygıdır.
Sınav öncesi ve esnasında yaşanılan kaygı bireyin performansını olumsuz yönde etkiliyorsa bireyin psikolojik destek almasında yarar vardır.
Sınav Kaygısını Belirtileri Nelerdir?
Sınav kaygısının zihinsel, duygusal, fiziksel ve davranışsal belirtileri bulunmaktadır. Bu belirtirler aşağıda yer almaktadır
Zihinsel Belirtiler
Felaket yorumları içeren tüm inanç ve düşünceler ( örnek: “yapamayacağım, başarısız olacağım, kötü not alacağım, rezil olacağım, aile mi hayal kırıklığına uğratacağım”)
Aşırı uyanıklık hali
Kendini aşırı gözlemleme
Unutkanlık
Dikkatini toplamada güçlük
Sınav sorularını okuyup anlamada güçlük
Düşünceleri organize etmede güçlük
Soruları cevaplarken anahtar kelimeleri,
Konuları hatırlamada güçlük.
Duygusal Belirtiler
Gerginlik, sinirlilik ve karamsarlık
Endişe (sürenin yetmeyeceğine, gelecekte olacağına tahmin edilen olumsuz duruma dair yaşana endişe).
Panik kontrolünü yitirme hissi
Çaresizlik, güvensizlik, heyecan
Yetersizlik duyguları ( diğerlerinden farklı olduğunu, daha zayıf ve beceriksiz olduğunu düşünme)
Fiziksel Belirtiler
Çarpıntılar, düzensiz kalp atışları,
Düzensiz solunum, hava açlığı,
Ellerde titreme, vücut’ta ateş basması hissi,
Baş dönmesi, baş ağrısı,
Mide ağrısı, kasılmalar,
Bayılma, beyni boşalmış hisleri
Kas yorgunlukları, uyuşma,
Terleme, titreme,
Bağırsak hareketlerinde değişiklik.(Kabızlık, ishal)
Konsantrasyon bozuklukları,
Yeme alışkanlıklarında değişiklik,
Uyku alışkanlıklarında değişiklik, kabus görme
Davranışsal Belirtiler
Kaçma (ders çalışmayı bırakma, sınavı yarıda bırakma)
Kaçınma (ders çalışmayı erteleme, sınava girmeme)
Çok fazla ders çalışma ama performansın artmaması
Yukarıda belirtilen belirtilerin içeriği ve şiddeti sınav öncesi, sınav esnasında ve sınav sonrasında farklı içerik ve şiddette yer almaktadır. Sınav öncesi ve sırasında ve yaşanan sınav performansını etkilerken, sınav sonrası yaşanan belirtiler ise sınav kaygısının devamını sağlamaktadır . Sınav kaygısında yer alan bu dört düzeye neden olan çeşitli etkenler vardır.
Sınav Kaygısının Nedenleri
Sınav kaygısı bir çok nedenden kaynaklanmaktadır. Bu nedenler
Aile
Ebeveynlerin doğrudan veya dolaylı yollarla ifade ettikleri beklentileri
Ebeveynlerin çocukları için kaygılanmaları ve kaygılarını yansıtmaları
Ebeveynlerin başka çocuklarla kendi çocuklarının performansını kıyaslama
Eleştirisel, yargılayıcı ve küçük düşücü ebeveyn tutumları
Tutarsız anne ve baba tutumları
Çevre
Okul veya dershanedeki öğretmenlerin beklentileri
Rekabetçi eğitim sistemi
Adaletsiz ve anlayışsız olan değiştiremeyeceği bir çevreye sahip olması
Bireyin Kendinden Kaynaklanan Nedenler
Mükemmeliyetçilik
Arkadaşları tarafından reddedilme korkusu
Benlik saygısını ve kendine güvenin düşük olması
Yaşamlarında başarısızlıkla ilgili yaşantıların ve bu yaşantıların olumsuz etkilerinin olması
Sınav Kaygısı İle Başa Çıkmak
Öğrenciler sınav kaygılarıyla ile başa çıkmak için sınav öncesi ve esnasında zihinsel, fiziksel, duygusal ve davranışsal önlemler ve hazırlıklar yapması gerekmektedir. Ayrıca bir uzmandan psikolojik destek almasında yarar vardır.
Öğretmenler ve veliler de sınav kaygısı yaşayan çocuklarına sınav kaygısıyla başa çıkmaları için destek olmalılardır.
Bir dahaki yazıda sınav kaygısıyla başa çıkmak için öğrencilerin ve velilerin neler yapması gerektiğine değinilecektir.
Sınav Kaygısı ve Psikolojik Destek
Birçok araştırmada sınav kaygısı ile başa çıkmada bilişsel davranışsal yöntemlerle yapılan psikolojik desteğin etkin olduğunu ifade etmektedir. Bilişsel davranışsal yöntemlerin uygulandığı psikolojik destek bireysel ve grup terapisi şeklinde olmaktadır. Bireysel terapide bireyin yaşadığı kaygı; zihinsel, duygusal, davranışsal ve fiziki boyutlarıyla 8 -10 seansta ele alınmakta ve çözülmektedir. Grup terapisinde ise benzer kaygılar yaşayan 8-10 birey grup terapisti ile beraber yaşadıkları kaygıyı ele alıp çözmektedirler. Hem bireysel hem de grup terapisi sınav kaygısı ile başa çıkmada etkindir.
